تحریرات فی الاصول (کتاب)

کتاب «تحریرات فی الأصول» مفصلترین تألیف مرحوم سید مصطفی خمینی (م، ۱۳۵۶ ش)، در موضوع اصول فقه و ناظر بر آراء اصولی اکثر علمای متقدم و نقد و برسی آنها است. مؤلف در این کتاب، آراء و اندیشه های اصولی خویش را با استناد به آیات قرآن و روایات و منابع متعدد اصولی بیان می کند.

مؤلف

سید مصطفی خمینی (۱۳۵۶-۱۳۰۹ ش) فرزند مرحوم امام خمینی، فقیه مجتهد و عالم مجاهد شیعه معاصر است. او ضمن بهره گیری از محضر علمی پدر بزرگوارش، از اساتید بزرگی چون آیت الله حجت کوه کمری، آیت الله حسین ‌‌بروجردی، آیت الله محقق داماد و آیت الله سید ابوالقاسم خویی کسب علم نمود.

آثار و تألیفات سید مصطفی خمینی از جمله کتاب «تحریرات فی الاصول»، شرح زندگانی ائمه معصومین علیهم‌السلام، القواعد الحکمیه، القواعد الرجالیه و مستند تحریر الوسیله، نشانگر عظمت علمی ‌‌و فکری او است.

شهید مصطفی خمینی در تمام دوران مبارزه با رژیم پهلوی یار و همراه پدر بزرگوارش مرحوم امام خمینی بود و سرانجام در نجف اشرف به شهادت رسید.

محتوای کتاب

کتاب «تحریرات فی الاصول»، یک دوره درس خارج اصول آیت‌الله سید مصطفی خمینی در حوزه علمیه نجف اشرف است و از مباحثی ارزشمند و دیدگاهی نو در مباحث اصولی برخوردار است. مؤلف در این کتاب، آراء و اندیشه های اصولی خویش را با استناد به آیات قرآن و روایات و منابع متعدد اصولی بیان می کند.

«تحریرات فی الاصول»، محتوی مباحث علم اصول از ابتدا تا بحث استصحاب تعلیقی و ناظر بر آراء اکثر علما از متقدمین تا به امروز است و به همین دلیل، هم به عنوان شرحی بر کتب اصولی و هم به عنوان نقدی بر آرای اصولیین معرفی می شود. آیت‌الله سید مصطفی خمینی در این کتاب با طرح نظریات دیگر علما و نقد و بررسی آنها با تحقیقاتی شگرف و دقتی فراوان و طرح اشکالات و پاسخ آنها، مجموعه‌ای گرانبها را به یادگار نهاده است.

کتاب حاضر با مطالبی از این دست به چاپ رسیده است: مقدمه واجب (اختلاف بین علما، واجب در اصول، شبهات واجب، تقسیم وجوب، وجوب مطلق، وجوب مشروط، منجز و معلق، نفسی و غیری، معروض وجوب غیری، تقسیم وجوب به اصلی و تبعی، وجوب اصلی و تبعی)، مسئله ضد (ضد خاص و عام، احکام آنها، شبهات ضد).

شهید مصطفی خمینی در عین آن‌که کتاب خود را به طور مفصل و با استقصای تقریباً بی نظیر در مسائل اصولی نگاشته است؛ ولی در حد لزوم مباحث کم اهمیت و کم فایده اصولی را از کتاب خویش حذف کرده، بلکه در بعضی از مباحث به طرح عناوین جدیدی می پردازد؛ طرح بحث مهم تمسک به عموم در شبهات مصداقیه و مفهومیه عام، از این موارد است.

وی در سراسر کتاب به شرح نظرات پدر و استاد گرانقدرش، مرحوم امام خمینی (رحمة الله علیه) پرداخته و در موارد متعددی در نقد و بررسی آن می کوشد. این کتاب شامل بسیاری از نظریات و آراء اصولی حضرت امام خمینی نیز می‌باشد و برای دستیابی به بسیاری از دیدگاه‌های ایشان بسیار سودمند است.

این کتاب که نشان دهنده تبحر نویسنده در اصول و علوم عقلی است، بی شک از مهمترین کتب اصول در میان معاصرین است و به نظر می رسد، اگر چاپ کتاب به نحو مطلوبی صورت گرفته و نقائص اغلاط و فهارس و تحقیقات آن جبران شود، اساتید اصول خود را از مراجعه به آن بی نیاز ندانند.

منابع

• سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران (۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۱).
• پایگاه راسخون، آثار علامه شهید حاج سید مصطفی خمینی (۲۴ اسفند ۱۳۸۸).
• نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.